تنوع و گستردگی سیستمهای تهویه مطبوع گاهی موجب تردید، گیج شدن و دودلی مشتریان در هنگام خرید دستگاه میشود. سیستمهای تهویه مطبوع را میتوان به دو نوع مستقل و مرکزی تقسیمبندی کرد. البته این دو خود به دستههای مختلفی نیز تقسیم میشوند. در این مطلب قصد داریم مزایا و معایب زیرمجموعههای هر دو نوع سیستمهای سرمایشی و گرمایشی را بیان کرده و در پایان سیستم تهویه مطبوع مرکزی و مستقل را با یکدیگر مقایسه نماییم.
سیستمهای تهویه مطبوع مستقل از طرفداران زیادی برخوردارند. این سیستم ها به انواع زیر تقسیم میگردند:
کولر آبی از نظر اقتصادی بهترین گزینه محسوب میشود. اما از نظر بهداشتی شاید گزینه مناسبی نباشد. زیرا در شهرهای بزرگ آلودگی هوا وجود داشته و این آلودگی ممکن است به داخل کولر نیز منتقل شود. همچنین کولر آبی بیشتر برای مناطقی مناسب است که از هوای معتدل بهره میبرند. کولر آبی در شمال کشور به علت رطوبت بالا کارکرد خوبی نداشته و در نواحی بسیار گرم نیز نمیتواند بازدهی مناسبی داشته باشد و عملکرد خوبی از خود نشان نخواهد داد.
رادیاتور و پکیج نیز از نظر گرمایشی عملکرد خوبی دارند. اما در مواقع شستشو یا استحمام، گاهی گرمایش با مشکل دچار میشود. بنابراین در این سیستمها باید شرط سایزینگ بهینه در نظر گرفته شود. علاوه بر آن، در واحدهایی که متراژ بالا دارند لازم است از پکیجهای مجهز به مخزن استفاده گردد.
کولر گازی یا همان اسپلیت از نظر سرمایش به خوبی عمل کرده و حتی در مناطق مرطوب نیز دچار افت عملکرد نخواهد شد. این نوع از سیستم سرمایشی پس از کولر آبی بهصرفهترین نوع محسوب میشود. این سیستم برای گرمایش با محدودیتهایی مواجه است که از جمله آن میتوان به مصرف زیاد برق در صورت پایین بودن دما و عدم گرمایش مناسب در مواقعی که دما از منفی 7 درجه کمتر باشد اشاره کرد. برخی از کولرهای گازی قابلیتهایی همچون امکان اتصال به اینترنت داشته و مجهز به فیلترهای تصفیه هوا هستند.
این نوع از اسپلیت دارای تمامی مزایا و معایب ذکر شده برای اسپلیت است. علاوه بر آن، ویژگیهای مخصوص به خود را نیز دارد. داکت اسپلیت یک سیستم مرکزی داخل واحد است که قابلیت تنظیم و کنترل دمای هر اتاق به طور جداگانه در آن وجود ندارد. مزیت این سیستم در آن است که توزیع هوای سرد و گرم از طریق کانلهای یکسان انجام میشود و در نتیجه هزینههای احداث کانال کاهش مییابد.
این سیستم مصرف برق و انرژی را به صورت بهینه انجام میدهد. تنها ایراد آن پیچیدگی طراحی و نیاز به افراد متخصص و قطعات یدکی گوناگون جهت تعمیر و نگهداری است. در ضمن هزینه اولیه این دستگاه بسیار بالا است.
مینی چیلر برای گرمایش و سرمایش عملکرد خوبی از خود نشان میدهد. هرچند برای گرمایش باید میزان آب و تعداد حمام و سرویس در نظر گرفته شود تا مشکلی پیش نیاید. همچنین انتخاب مینی چیلر موجب اشغال بخش زیادی از تراس خواهد شد.
سیستمهای تهویه مطبوع مرکزی رایج در پروژهها شامل موارد زیر میشوند:
چیلر یکی از سیستمهای سرمایشی است که کار سرمایش را با استفاده از آب انجام میدهد. چیلر مزایایی از قبیل پایین بودن میزان صدا، کاهش تولید آلایندهها، صرفهجویی در مصرف برق، عدم نیاز به تجهیزات برق اضطراری و… دارد.
سیستم VRF هزینه خرید بالایی داشته و همچنین هزینه اجرای آن نیز بالا است. اما مصرف برق و تجمیع کندانسورهای هر واحد را به طور قابل توجهی کاهش میدهد. علاوه بر آن هر فضا امکان کنترل دما خواهد داشت و انتقال کندانسورها از نمای ساختمان به نقاط کور میتواند تاثیر قابل توجهی در نمای کلی ساختمان داشته باشد.
در سیستمهای تهویه مطبوع مستقل اولین مزیت اساسی کاهش چشمگیر مصرف برق است؛ علاوه بر آن با استفاده از سیستم تهویه مطبوع مرکزی آسایش افراد ساکن در محیط نیز بالا خواهد رفت. سیستم تهویه مطبوع مرکزی مزیت دیگری نیز دارد که عبارت است از عدم نیاز به ساخت تراسهای متعدد و احیای فضای هر تراس که این امر برای سازندگان ساختمان بسیار خوشایند است. استفاده از سیستم تهویه مطبوع مرکزی منجر به کاهش خرید دیماند برق مورد نیاز پروژه خواهد شد و عمر این سیستم نیز به طور متوسط 30 سال است.
در پروژههای بزرگ با زیربنای بیش از 4000 متر اقتصادیترین نوع سیستم تهویه مطبوع مرکزی چیلر و فن کویل است. این سیستمها از سیستم VRF کمهزینهتر و مقاومتر بوده و هزینه تعمیر و نگهداری پایینتری نیز دارند. همچنین متوسط طول عمر آنها در حدود 25 سال است که 10 سال از متوسط عمر حدودی سیستم VRF بیشتر است.
سیستم تهویه مطبوع مستقل نیز مزایای مخصوص به خودش را دارد. از جمله این مزایا استفاده موردی از گرمایش است؛ به این ترتیب که برخی از افراد در ابتدای هر فصل ترجیح به استفاده زودتر از وسایل گرمایشی را دارند، درحالی که برخی دیگر نیازی به استفاده از آن احساس نمیکنند.
به طور کلی برای انتخاب بهترین سیستم تهویه مطبوع باید علاوه بر هزینه خرید آن سیستم، هزینه نصب و نگهداری و عمر متوسط سیستم را نیز در نظر گرفت. برای مثال طول عمر متوسط سیستم مرکزی چیلرتقریبا دو برابر انواع اسپلیت یونیت است. در نهایت برای تعیین بهترین انتخاب در انواع سیستمهای تهویه مطبوع باید به عواملی نظیر نوع کاربری ساختمان، نوع معماری، آب و هوای منطقه، موارد مربوط به تامین برق پروژه، هزینه خرید اولیه تجهیزات و نیروی انسانی جهت نگهداری سیستمها توجه نمود تا بهترین تصمیم ممکن اخذ گردد.