در زمانی که نور ورودی به فضای گلخانه فراتر از نیاز گیاهان باشد، واضح است که دمای گلخانه افزایش می یابد. معمولاً در تابستان دمای داخل گلخانه، 11 درجه سانتیگراد بالاتر از دمای بیرون است. مهمترین اثرات زیانبار دمای بالا عبارتاند از:
نکته حائز اهمیت این است که خنک کردن گلخانه ممکن است بسیار سخت تر و پر هزینه تر از گرم کردن آن می باشد.
روشهای مختلفی برای خنک کردن و پایین آوردن دمای گلخانه وجود دارد که اصلیترین آنها عبارتاند از:
در ادامه مختصری راجع به روش های بالا صحبت خواهیم کرد.
در فصول گرم و مخصوصاً در مناطق گرم و خشک، دمای داخل گلخانه در صورت تابش زیاد خورشید می تواند به 10-5 درجه سانتی گراد بالاتر از دمای هوا برسد. در این صورت، تهویه کارآمد به تنهایی نمی تواند باعث خنک شدن گیاهان گردد زیرا دمای هوا در اغلب اقلیم ها بسیار بالاست. برای سرمایش بیشتر و افزایش رطوبت گلخانه می توان از سیستم مه پاش و فن و پد به عنوان خنک کننده تبخیری استفاده نمود.
در سیستم فن و پد، در یک طرف گلخانه چند فن، هوا را به بیرون میرانند و در طرف دیگر گلخانه، هوا از بین منافذ پد (پوشال) که یک جداره سولزی مرطوب است، وارد گلخانه میشود. هوا در هنگام عبور از بین منافذ پد، موجب تبخیر آب می شود، درجه حرارت آن کاهشیافته و وارد گلخانه میشود. عملکرد این سیستم، مشابه کولر خانگی است و یکی از پیامد های آن، افزایش رطوبت نسبی گلخانه است.
در سیستم مه پاش پرفشار که متشکل از یک پمپ فشارقوی و تعدادی نازل مه پاش است، آب به میلیونها ذره کوچک در حد میکرون تبدیل میشود. این ذرات ریز در برخورد با هوا به سرعت تبخیر میشوند که این فرآیند موجب خنک کاری و افزایش رطوبت گلخانه میشود.
در تابستان بخش زیادی از انرژی تابشی خورشید به افزایش حرارت داخل گلخانه بدل میشود که البته مقداری از این حرارت توسط گیاه استفاده میشود. وجود قطرات آب حاصل از پاشیدن آب روی سقف گلخانه سبب جذب حرارت اضافه می شود. فایده دوم پاشیدن آب روی سقف این است که از ورود اشعه مادونقرمز به گلخانه جلوگیری میکند. ذکر این نکته ضروری است که این روش خنک کردن گلخانه معمولاً برای مناطقی است که ازنظر میزان آب محدودیت نداشته باشند.
اساس فرآیند تهویه مطبوع، برقراری ارتباط هوای داخل و خارج گلخانه و ایجاد شرایط محیطی متناسب با گیاه است که این کار عموماً با نصب پنجره در مکان های مناسبی از سقف یا اطراف گلخانه انجام می شود. در واقع، اهداف تهویه شامل مبادله هوای داخل و خارج گلخانه، تهویه دیاکسید کربن لازم برای فتوسنتز، کاهش دما و خنکسازی، متعادل کردن رطوبت میباشد که به دو روش دو روش طبیعی و تحت فشار قابل انجام است:
طبیعی است کاهش ورود نور به گلخانه تا حدود زیادی سبب کاهش درجه حرارت فضای گلخانه خواهد شد. بهمنظور کاهش مناسب درجه حرارت، بر اساس منطقه و نوع گیاه، باید اواخر فصل بهار و اوایل فصل پاییز 30 تا 55 درصد و در فصل تابستان 50 تا 73 درصد از میزان عبور نور به گلخانه کاست که معمولاً این کار از طریق پردههای سایهانداز و یا استفاده از رنگ یا مواد گچی انجام میشود. البته باید به این نکته توجه داشت که وجود و تابش نور در حد نرمال آن برای گلخانه و رشد محصولات آن ضروری است. این میزان نور مورد نیاز بر اساس نوع گیاه متغیر است و نکته مهم این است که هر چه گیاهان درون گلخانه سطح برگ بیشتری داشته باشند، میزان نور بیشتری مورد نیاز خواهند بود و به میزان کمتری سایهاندازی نیاز است.
در این روش، تونل هایی در عمق تقریباً 4 متری زیر گلخانه به همراه دو چاهک در داخل و خارج گلخانه طراحی شده و هوا از این تونل ها عبور داده می شود. انتقال هوای تونل به درون گلخانه تا حد زیادی می تواند درجه حرارت را کاهش دهد.
پیشنهاد می شود در روزهای سرد سال برای خنک کردن گلخانه از روش تهویه طبیعی و در روزهای گرمتر، از تهویه مکانیکی و از روش دمیدن هوا توسط فن به درون گلخانه استفاده شود.
زمانی که تمام راه های نفوذ هوا به گلخانه کاملاً بسته باشد و هوا آفتابی است، تهویه طبیعی صورت نمی گیرد و درجه حرارت درون گلخانه حدود 25 درجه سانتیگراد گرمتر از بیرون خواهد بود. درحالیکه با روش تهویه طبیعی میتوان این اختلاف را به 12 درجه سانتیگراد کاهش داد.
در ماه های نسبتاً سرد با استفاده از هر دو روش تهویه طبیعی و تهویه مکانیکی می توان هوای گلخانه را خنک کرد. در زمانی که تهویه مکانیکی فعال باشد، درجه حرارت درون گلخانه بازهم حدود 6 درجه سانتیگراد بیشتر از خارج گلخانه خواهد بود.
در این زمان ها لازم است با استفاده از روش های تهویه طبیعی، مکانیکی و کاهش میزان نور ورودی به گلخانه، شرایط دمایی مناسب را مهیا کرد. هنگامی که علاوه بر تهویه مکانیکی، از سایهانداز هم استفاده میشود، درجه حرارت درون گلخانه 2 درجه سانتیگراد بیشتر از دمای بیرون خواهد بود.
در ماه های گرم سال، علاوه بر سه روش خنک کردن ذکرشده برای ماههای نسبتاً گرم، از روش تبخیری نیز استفاده می شود. در این وضعیت درجه حرارت گلخانه در بهترین شرایط، حداکثر 8 درجه سانتیگراد کمتر از هوای خارج گلخانه خواهد بود.
در این مقاله سعی شد تا حدودی شما را با روش های خنک کردن گلخانه آشنا کنیم. در صورتی که برای راه اندازی سیستم خنک کننده، سرمایش و گرمایش گلخانه خود نیاز به مشورت و اطلاعات بیشتری دارید، می توانید با کارشناسان فروش ما در ونداد تجهیز تماس بگیرید.