استفاده از برف و یخ برای خنکسازی، فرایندی است که از دورههای ماقبل تاریخ رواج داشته است. جمعکردن یخ در طول زمستان و ذخیره آن برای فصل تابستان، کسبوکاری بود که در اواخر قرن هفدهم میلادی بسیار رایج گردید. این کسبوکار اما به مرور زمان و با ظهور ماشینآلات مکانیکی ساخت یخ، متحول گردید.
به گفتهی بسیاری از محققان، شکلگیری مفهوم تهویه مطبوع به مصر باستان باز میگردد. مصریان باستان با مرطوب کردن ساقههای نی و آویزان کردن آنها از پنجره، فضای اطرافشان را خنک میکردند. این کار همچنین باعث مرطوب شدن هوای اطراف میشد که با توجه به بیایانی بودن منطقه، بسیار مطلوب بود. رومیان باستان نیز با عبور دادن آب قنات از دیوار خانههایشان به دنبال خنک کردن محیط اطراف بودند.
از دیگر شیوههای خنک سازی، استفاده از بادگیرهاست که در بین ایرانیان بسیار رایج بوده است.
در قرن دوم، مخترعی چینی به نام دینگ هاند (Ding Huand) سیستم تهویه مطبوع مکانیکی را ابداع کرد. این سیستم مکانیکی، که از هفت چرخ با قطرهای سه متری ساخته شده بود، توسط زندانیان به چرخش در میآمد و هوای داخل کاخ امپراتور را خنک میکرد.
به مرور زمان نمونههای دیگری از سیستمهای تهویه مطبوع مکانیکی در چین باستان رایج شد که برای راهاندازی و به حرکت درآوردن آنها از جریان آب استفاده میشد.
در قرن هفدهم میلادی، مخترعی هلندی به نام کورنلیس دربل (Cornelis Drebbel) اولین نمونهی مدرن سیستم تهویه مطبوع را برای جیمز اول، پادشاه انگلستان، طراحی کرد.
پیشرفت سیستم تهویه مطبوع مکانیکی
در سال 1758 دو تن از استادان شیمی دانشگاه کمبریج، به نامهای بنجامین فرانکلین (Benjamin Franklin) و جان هادلی (John Hadley)، برای کشف تأثیرِ تبخیر بر تسریع خنکسازی، آزمایشی انجام دادند. آنها توانستند در حالی که دمای محیط 18درجه سانتیگراد بود، درجه حرارت دماسنج را به منفی 14درجه سانتیگراد برسانند.
استفاده از آمونیاک برای خنکسازی در سال 1820 و ساختن یخ با سیستم کمپرسور در سال 1842 از دیگر پیشرفتهایی بود که در تولید سیستمهای تهویه مطبوع روی داد.
جان گری (John Gorrie)، دانشمند اهل فلوریدای آمریکا، اولین نفری بود که از سیستمهای کمپرسور برای تولید یخ استفاده کرد. او امیدوار بود بتواند استفاده از این تکنولوژی را تعمیم دهد و از آن در خنک سازی ساختمانها نیز استفاده کند. او توانست حق اختراع این دستگاه را در سال 1851 به نام خود ثبت کند. اما پس از مرگ پشتیبان مالی این پروژه، به دلیل تأمین نشدن هزینههای لازم، ادامه کار متوقف شد.
در سال 1851، جیمز هریسون نخستین ماشین یخساز مکانیکی را در استرالیا به کار انداخت و توانست پس از چهار سال، اختراعش را به عنوان یک سیستم خنک کننده ثبت کند. این ماشین روزانه سه هزار کیلوگرم یخ تولید میکرد.
ظهور سیستمهای تهویه مطبوع برقی اما به قرن نوزدهم بر میگردد. اولین سیستم تهویه مطبوع برقی در مقیاس بزرگ، در سال 1902 به همت مخترعی امریکایی به نام ویلیز کریر (Willis Carrier) ساخته شد.
سیستم تهویه مطبوع برقی
همانطور که گفتیم، اولین سیستم تهویه مطبوع برقی در سال 1902 توسط ویلیز کریر در نیویورک ساخته شد. این دستگاه علاوه بر دما میتوانست رطوبت محیط را نیز کنترل کند. به دنبال پیشرفت این سیستم و تقاضای زیاد خریداران، کمپانی امریکایی تصفیه هوای کریر تأسیس شد و طی سالهای 1950 تا 1960 استفاده از این محصول در خانهها به اوج خود رسید.
اولین خانه شخصیای که به سیستم تهویه هوا مجهز شد، منزلی بود در مینهسوتای آمریکا که در سال 1914 به این سیستم مجهز گردید.
در سال 1945 رابرت شرمن (Robert Sherman)، اهل ماساچوست، یک سیستم پرتابل و قابل حمل برای کنترل دمای محیط اختراع کرد که قادر به خنک کردن، گرم کردن، افزایش، و کاهش رطوبت محیط بود.
از آن پس، سیستمهای مختلف برای خنک کردن هوا، نظیر کولر آبی و کولر گازی رواج یافت و به وفور مورد استفاده قرار گرفت.