اگر با صنعت تأسیسات ساختمان آشنا باشید، احتمالاً نام بوستر پمپ را به عنوان یکی از تجهیزات مرتبط با شبکه آبرسانی و موتورخانه ساختمان شنیده اید. از آنجایی که آبرسانی به واحدهای بالای آپارتمان در زمان های افت فشار آب شهری، نیاز به نیرویی دارد که آب را از طریق لوله به سمت بالا هدایت کند، نیازمند تجهیزاتی از جنس پمپ هستیم که بتواند در مدار شبکه آبرسانی قرار گیرد و این افت فشار را جبران کند. در واقع، این کار بر عهده مجموعه ای از پمپ ها به نام بوستر پمپ ها است. به طور دقیق تر، وظیفه یک بوستر پمپ، تأمین و ثابت نگهداشتن فشار لازم برای سیستم آبرسانی با توجه به الگوی متغیر مصرف می باشد.
نحوه کار بوستر پمپ به این صورت است که در زمانی که در شبکه، مصرفی وجود ندارد، طبیعتاً فشار تغییر نمی کند و الکتروپمپ های بوستر پمپ خاموش می باشند اما به محض اینکه مصرف شروع می شود و فشار در شبکه افت می کند، برای جبران این افت فشار اولین الکتروپمپ شروع به کار می کند و اگر این الکتروپمپ قادر به تأمین فشار مورد نیاز سیستم نباشد، الکتروپمپ های دیگر به ترتیب وارد مدار می شوند تا فشار را در محدوده معینی ثابت نگهدارند. از طرفی هنگامی که مصرف کم یا متوقف می شود، الکتروپمپ ها نیز به ترتیب خاموش و از مدار خارج می شوند. از نقطه نظر عملکرد، بوستر پمپ ها به دو دسته بوستر پمپ دور ثابت و بوستر پمپ دور متغیر تقسیم بندی می شوند که در این مقاله به بررسی کارکرد بوستر پمپ دور متغیر می پردازیم.
بزرگترین تفاوت بوستر پمپ متغیر با نوع دور ثابت آن، هوشمند بودن بوستر پمپ دور متغیر و بهره بردن از یک سنسور فشار است. در واقع در این نوع از بوستر پمپ، از سنسور فشار یا همان پرشر ترانسمیتر برای دریافت اطلاعات در مورد فشار آب خروجی از بوستر پمپ و به کار انداختن الکتروپمپ ها استفاده می شود. هر چقدر میزان مصرف آب بیشتر یا کمتر شود، سنسور آن را حس کرده و به تابلوی فرمان هوشمند می فرستد و از آنجا تعداد الکتروپمپ های فعال و همچنین سرعت چرخش آنها توسط کنترلر تعیین می گردد. اما در بوستر پمپ دور ثابت این عمل دیده نمی شود. به طوری که الکتروپمپ اول با حداکثر سرعت به کار افتاده و فشار آب مورد نیاز را تأمین می کند و اگر این فشار کمتر از میزان تعیین شده باشد، سپس الکتروپمپ بعدی نیز با حداکثر سرعت به راه می افتد.
در مورد اجزای بوستر پمپ لازم به ذکر است که به جز تابلوی برق و پرشر ترانسمیتر، تمام قطعات و تجهیزات یک بوستر پمپ دور متغیر مانند بوستر پمپ دور ثابت است. به عبارت دیگر تمامی قسمت های مکانیکی و هیدرولیکی بوستر پمپ های دور ثابت و بوستر پمپ های دور متغیر یکسان هستند. به زبان ساده، کافی است به تجهیزات بوستر پمپ های دور ثابت یک تابلوی برق مجهز به کنترلر و اینورتر و یک پرشر ترانسمیتر اضافه کنیم تا این بوستر پمپ های دور ثابت به بوستر پمپ های دور متغیر تبدیل شود.
بوستر پمپ های دور متغیر از نظر شکل ظاهر با بوستر پمپ های دور ثابت تفاوتی ندارد اما در نوع بوستر پمپ دور متغیر، تغییراتی در تابلو برق ایجاد شده است. عمده این تغییرات به استفاده از اینورتر و دستگاه کنترل دور برمی گردد. سیستم دبی و فشار مورد نیاز انتخاب شده را توسط تغییر سرعت الکتروموتور ایجاد می کند. دستگاه اینورتر دارای قابلیت برنامه نویسی است و می توان برای آن برنامه ای مناسب شرایط تعریف کرد. استفاده از اینورتر کاهش مصرف برق و هزینه های مربوط به نگهداری و استهلاک پمپ را در بردارد. ثابت ماندن فشار و حذف ضربات هیدرولیکی نیز از مشخصه های این سیستم است. گفتنی است، هزینه تهیه این سیستم نسبت به سیستم دور ثابت بالاتر است ولی در طول زمان با مقایسه و درنظر گرفتن هزینه مربوط به نگهداری و مصرف برقی که این دو نوع بوستر پمپ دارند، گزینه بوستر پمپ دور متغیر راه حل بهتری به نظر می رسد.
همان طور که از نام بوستر پمپ دور متغیر مشخص است، در چنین بوستر پمپ هایی، الکتروپمپ ها دارای سرعت چرخش متغیر هستند که این سرعت می تواند از صفر تا سرعت نامی آنها تغییر کند. در یک بوستر پمپ دور متغیر بر خلاف بوستر پمپ دور ثابت که روشن و خاموش شدن الکتروپمپ ها در یک مرحله و به صورت سخت و سریع است، الکتروپمپ ها با استفاده از برنامه و به صورت منعطف، روشن و خاموش می شوند، یعنی با توجه به میزان آب مصرفی و فشار آب سیستم، فرکانس برق ورودی به الکتروپمپ ها و در نتیجه سرعت چرخش آنها تغییر می کند.
معمولاً بوستر پمپ های آبرسانی به صورت دور متغیر طراحی می شوند. این در حالی است که بوستر پمپ های آتش نشانی به صورت دور ثابت ساخته می شوند؛ چرا که لازم است تا بعد از وقوع حادثه به سرعت و با حداکثر قدرت وارد سیستم شوند. بوستر پمپ های دور متغیر و بوستر پمپ های دور ثابت از نقطه نظر تعداد الکتروپمپ به دو دسته تک پمپه و دو يا چند پمپه طبقه بندی مي شوند.
بوستر پمپ تک پمپه یا تک خط جهت مصارف آبرسانی با دبی كم و متوسط در طرح های ساختمانی و صنعتی كاربرد دارد. اين نوع از بوستر پمپ كاملاً يكپارچه بوده و جهت استفاده فقط كافی است كه كلكتور مکش آن به منبع ذخیره آب و كلكتور رانش آن به ورودی شبكه مصرف متصل شود و در عین حال، برق مورد نياز جهت تابلوی برق آن تأمين گردد.
در صورتی که فشار خروجی بوستر پمپ کمتر از فشار لازم باشد، سنسور پِرشِر ترانسمیتر از قسمت خروجی بوستر پمپ، این کاهش فشار را حس کرده و به مدار کنترل و فرمان این پیام را انتقال می دهد. سپس فرمانی صادر می شود که به موجب آن، فرکانس اینورتر افزایش می یابد. افزایش فرکانس برق خروجی از اینورتر موجب افزایش سرعت گردش الکتروپمپ تا یک مقدار مشخص می گردد و این عمل تا زمانی که فشار خروجی بوستر پمپ به فشار تنظیم شـده برسد، ادامه می یابد و در صورتی که فشار خروجی بوستر پمپ، بالاتر از فشار مورد نظر باشد، عکـس این عمل اتفاق می افتد تا فشار خروجی بوستر پمپ ثابت بماند.
با افزایش تدریجی مصـــرف آب سرعت گردش الکتروپمپ مذکور به همان نسبت همزمان با افزایش فرکانس برق خروجی از اینورتر و برق ورودی به الکتروپمپ افزایش می یابد تا آنجا که فرکانس برق خروجی از اینورتر به فرکانس برق شهر برسد. از این لحظه به بعد الکتروپمپ با همان سرعت گردش حداکثر با برق شهر کار خواهد نمود و اینورتر در مدار دومین الکتروپمپ اصلی قرار میگیرد و فرکانس آن به آرامی از صفر به حدی افزایش مییابد که اضافه مصرف آب را نسبت به حداکثـر آبدهی یک الکتروپمپ تأمین نماید. با افزایش مصرف آب و نیاز به فشار آب بیشتر، روشن شدن الکتروپمپهای بوستر پمپ بــه همین ترتیب تا آخرین الکتروپمپ ادامه مییابد.
در صورت کاهش مصرف آب، فرکانس برق خروجی از اینورتر و دور الکترو پمپی که در مدار آن قرار دارد، به تدریج کاهش مییابد تا فرکانس اینورتر و در نتیجه سرعت گردش الکتروپمـپ به صفر برسد. در این لحظه اولین الکتروپمپی که در مدار اینورتر قرار گرفته بود از مدار برق شهر جدا و در مدار برق اینورتر قرار میگیرد تا سرعت گردش آن توسط اینورتر تنظیـم شود. به مرور با کاهش دبی آب مصرفی به صفر این الکتروپمپ نیز متوقف و از مدار خـارج میشود.
در کشور ما انواع مختلفی از بوستر پمپ توسط شرکت های تولیدی و توزیع کننده عرضه می شود که هر کدام کارکردهای خاصی دارند. با توجه به تنوع و گستردگی محصولات و برندهای ارائه شده توسط شرکت ونداد تجهیز به عنوان مرجع تخصصی تجهیزات گرمایشی، سرمایشی، پمپ و آبرسانی توصیه می شود برای اطلاعات بیشتر و همچنین در صورتی که قصد خرید بوستر پمپ دور متغیر دارید، به منظور مشورت با کارشناسان فروش با ونداد تجهیز تماس بگیرید.