مبدل حرارتی یا Heat Exchanger برای انتقال حرارت بین دو سیال استفاده میشود. از رایجترین مبدلهای حرارتیT رادیاتور خودرو و رادیاتور شوفاژ یا موتورخانه است. این مبدلها در صنایع زیادی مانند تهویه مطبوع، بازیافت، و کارخانجات تولیدی استفاده میشوند. برای مثال، مبدل حرارتی روغن، حرارت روغن داغ را به آب یا هوا، بدون تماس مستقیم دو سیال با یکدیگر، منتقل میکند.
مهمترین تقسیم بندی مبدلهای حرارتی که کاربران بیشتر با این نام آنها را میشناسند به صورت زیر است :
اما مبدلهای حرارتی از جنبههای دیگری نیز دستهبندی میشوند:
مبدلهای هوا خنک (Air-Cooled Heat Exchangers): مبدلهای هواخنک یا کولرهای هوایی مبادله کننده های حرارتی هستند که در آنها سیال فرآیندی با جریان هوا خنک میشود. در این مبدلها بخارات گرم درون مجموعهای از لولهها که به صورت افقی کنار هم قرار گرفتهاند توزیع میشود. جداره خارجی لولهها به پره مجهز شدهاست تا سطح انتقال حرارت بین سیال داخل لولهها با هوای خنک افزایش یابد. این مبدلها از نظر شکل جریان، از نوع متقاطع میباشند که جریان هوای لازم برای خنک کردن سیال داخل لولهها به وسیله یک فن تأمین میشود.
مبدل حرارتی پوسته و لوله ( Shell and Tube): نحوهی کار این مبدلهای حرارتی به این صورت است که یک سیال از درون لولههایی که همگی به یک ورودی و خروجی وصل هستند و سیال دیگر با دمای متفاوت درون پوستهای که دور لولهها قرار دارد جاری میشود و گرما از طریق دیوارهی لولهها از سیال گرم به سرد منتقل میشود. از این نوع مبدل در صنایع زیادی استفاده میشود . این مبدلها فشار و دمای بالایی را تحمل میکنند به همین علت کاربرد زیادی در صنعت دارند.
مبدل حرارتی صفحه ای (Plate Heat Exchanger): این مبدل حرارتی با استفاده از تعداد زیادی صفحات فلزی نازک موجب تبادل حرارت بالا بین سیال گرم و سرد میشود. اساس عملکرد این نوع مبدل به این شکل است که از دو جهت مخالف سیال سرد و گرم وارد مبدل میشوند. سیالات وارد شده به صورت یکی در میان بین صفحات فلزی جریان مییابند و با یکدیگر تبادل گرما میکنند. این مبدل نسبت به سایر مبدلها انتقال حرارت بهتر و بازدهی بالاتری داردT فضای کمتری میکند، و نگهداری و تعمیر آن آسانتر است. علاوه بر آن، وقتی که از مواد با خورندگی بالا استفاده میکنیم، مبدلهای حرارتی صفحهای بهترین گزینه است. حتی اگر این مبدل را با صفحات گرانقیمت بسازیم، در مقایسه با مبدلهای دیگر بصرفهتر است.
مبدل های پره دار (Finned heat exchanger): این نوع مبدل دارای پرههایی در سطح اصلی برای انتقال گرما است. انتقال گرما در سمت گاز برای افزایش سطوح انتقال گرما استفاده میشود. پرهها به صورت وسیع در مبدلهای حرارتی گاز مایع یا گاز –گاز در جایی که ضریب انتقال گرما در یک یا هر دو سمت کوچک باشد و به مبدلهای حرارتی فشرده نیاز باشد استفاده میگردد. دو نوع رایج این مبدلها عبارتند از: مبدل صفحهای پرهدار و مبدل لولهای پرهدار.
به طور کلی، گرمایش آب در انواع استخرها با مبدلهای حرارتی صورت میگیرد. مبدلهای حرارتی به عنوان اصلیترین سیستم گرمایشی استخر محسوب میشوند که میتوانند دمای مطلوب آب را کنترل نمایند. اگر مبدلهای حرارتی به درستی انتخاب نشوند، کیفیت گرمایش آب استخر مناسب نخواهد بود. این مبدلها معمولا دارای دو مدار گردش هستند که در یک سمت آب گرم بویلر و در سمت دیگر آب استخر در حال گردش است. مبدلهای حرارتی پوسته و لوله Shell and Tube بیشترین استفاده در گرم کردن آب استخر و جکوزیها را دارند؛ چرا که مبدلهای صفحهای به دلیل سختی آب و همچنین مواد شیمیایی موجود در آن، به سرعت رسوب میگیرند.
جهت برآورد پمپ گرمایشی مبدلها، باید دبی بویلر با دبی پمپ انتخابی مطابقت داشته باشد. همچنین ظرفیت دیگ ها ۱۰ الی ۱۵ درصد از ظرفیت مبدل بالاتر در نظر گرفته شده و ظرفیت مشعلها در حدود ۵ درصد از ظرفیت حرارتی دیگها بیشتر باشد.
استیل مقامت بسیار بالایی نسبت به مواد شیمیایی استفاده شده در آب استخر و جکوزی، از قبیل کلر و اسید دارد. این موضوع باعث افزایش طول عمر مبدل حرارتی استخر در مقایسه با مبدل های مسی میشود؛ که این نکته بسیار حائز اهمیت است.
مبدلهای حرارتی استیل نسبت به مبدلهای مسی خیلی کمتر در معرض رسوبات قرار میگیرند و باعث انتقال بهتر حرارت و جلوگیری از سوراخ شدن مبدل و ایجاد نشتی میگردند. همچنین ابعاد و اندازه مبدل حرارتی پوسته و لوله استیل در مقایسه با مبدل پوسته و لوله مسی کوچکتر است و باعث صرفه جویی در فضای موتورخانه میگردد. ضمن اینکه وزن مبدل حرارتی استیل نسبت به مبدل مسی پایینتر است و در نتیجه سرعت نصب بالاتری دارد. همچنین نیاز به ساپورت سادهتری دارد و در نتیجه حمل و نقل آن راحتتر است.
جهت انتخاب مبدل مناسب استخر، توجه به نکات زیر ضروری است:
اطلاعات بیشتر در زمینه تجهیزات گرمایش و موتورخانه دیگر را میتوانید در وبسایت فروشگاهی ونداد تجهیز مطالعه کنید.