منبع انبساط، یا مخزن انبساط، وسیلهای است برای محافظت از سیستمهای گرمایشی و همینطور سیستمهای آب گرم خانگی، در برابر فشار زیاد.
منبع انبساط، فشار اضافی سیالات گرم شده را متوازن کرده و همچنین، کمبود آبِ درگردش را درون سیستمهای حرارت مرکزی جبران میکند. بدین ترتیب منبع انبساط، با جبران نمودن کمبود فشار آب، گردش آب با فشار کافی و مناسب را برای طبقات ساختمان، بخصوص طبقات بالاتر، فراهم میکند.
در سیستمهای گرمایش مرکزی، نظیر موتورخانهها، دمای آبی که داخل لولهها در گردش است، به وسیله سیستم گرمایشی بالا میرود و با انبساط روبرو میشود. با بالا رفتن دمای آب، حجم آن، و بالطبع فشار آن، افزایش مییابد. این فشار آب، اگر کنترل نشود، میتواند به لولهها و اتصالات سیستم گرمایشی، و اجزاء و قطعات آن، نظیر دیگ آبگرم، صدمه بزند.
البته برای کاهش فشار آب میتوان از شیر اطمینان استفاده نمود. شیر اطمینان، در مواقعی که فشار آب بالا میرود، وارد عمل شده و مقداری از آب را از سیستم تخلیه میکند تا فشار آن به حد استاندارد بازگردد. اما بهکارگیری شیر اطمینان، به تنهایی، شیوهی مناسبی برای کنترل فشار سیستم نیست. زیرا اولاً، شیر اطمینان ممکن است مانند هر وسیله دیگری دچار عیب و نقص شده و به موقع وارد عمل نگردد. ثانیاً شیر اطمینان، به هر حال، بخشی از آب گرم را تخلیه میکند که خروج این حجم آب اضافی از چرخه گرمایشی، باعث هدر رفت منابع و انرژی میشود.
بنابراین، برای حل مشکل افزایش بیش از حد فشار آب در سیستمهای گرمایشی، راهکار موثر و کارآمد دیگری وجود دارد و آن، استفاده از «منبع انبساط» است. منبع انبساط با قرار گرفتن در سیستم گرمایشی و نصب شدن در سیستم لولهکشی، تغییرات فشار را کنترل کرده و آن را متوازن میسازد. علاوه بر این، مخزن انبساط قادر است کاهش فشار آب سیستم را نیز، که به دلیل نشتی یا هر عامل دیگری ایجاد شده، جبران کند.
این مزیت دوم منبع انبساط، یعنی جبران کاهش فشار آب، میتواند به پمپ های سیستم، نظیر پمپ آب خانگی ، کمک کرده و ضمن کاهش استهلاک پمپ، هزینه برق را نیز کاهش دهد. بنابراین، با قرار دادن منبع انبساط در مسیر پمپ و تأمین فشار مورد نیاز آن از پمپ، میتوان فشار آب مورد نیاز ساختمان را با همان قدرت و فشار پمپ تأمین نمود.
بدین ترتیب، با توضیحاتی که در بالا ارائه شد، میتوان گفت منبع انبساط دارای 2 کارکرد اصلی است:
1- فشار ناشی از گرم شدن آب و افزایش حجم بخار در دیگها و پکیجها را کاهش داده و آنرا کنترل میکند.
2- کاهش فشار آب در سیستمهای حرارت مرکزی، که معمولا ناشی از کم شدن آب در سیستم است را جبران میکند.
بهطور کلی منبعهای انبساط، با توجه به کارکرد و کاربردی که دارند، به دو گروه «منبع انبساط باز» و «منبع انبساط بسته» تقسیم میشوند. در ادامه این نوشتار به معرفی هر یک از این دو نوع منبع انبساط و ویژگیهای آنها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
این نوع منبع، باز است. یعنی به صورت محفظه بسته نیست و کاملاً با هوای آزاد تماس دارد. بدین ترتیب، فشار بیرونی سیستم، بر روی مایعی که در داخل آن درگردش است وارد میشود و تأثیر خود را بر روی سطح آن میگذارد. این مخازن برای سیستمهای گرمایشی کمفشار مطلوبند و اغلب در سیستمهای گرمایشی مرکزی مورد استفاده قرار میگیرند.
ارتفاع منبع انبساط باز باید همواره بیشتر از آخرین مبدل حرارتی سیستم باشد تا بتواند فشار سیستم را به خوبی متوازن کرده و جلوی هدر رفتن آب را بگیرد. به همین خاطر است که این منبعها معمولاً روی پشتبام ساختمانها نصب و راهاندازی میشوند تا هم در ارتفاع باشند و هم ارتباط و تماس مستقیم با هوا داشته باشند.
قیمت تمامشده پایین، ارزانتر بودن نسبت به منبع انبساط بسته، نگهداری سادهتر، و هزینه سرویس و تعمیرات کمتر، از مزایای اصلی منبع انبساط نوع باز است. علاوه بر این، میتوان به ضریب اطمینان بالای این نوع مخازن و کنترل دقیق آنها بر سیستم گرمایشی، به حداقل رساندن احتمال بروز حادثه، بهعنوان دیگر مزیتهای منبع انبساط باز اشاره کرد.
اما در مقابل مزایایی که بر شمردیم، مخازن انبساط باز دارای معایبی نیز هستند. نیاز به لولهکشی در پشتبام ساختمان، نداشتن عملکرد مناسب در سیستمهای پرفشار، احتمال زنگزدگی و خوردگی به دلیل قرارگیری در فضای آزاد، و اتلاف انرژی بخصوص در فصول سرد سال، از جمله معایب اصلی منبع انبساط باز است.
منبع انبساط بسته، بر خلاف منبع انبساط باز، با هوای آزاد هیچگونه تماس و تبادلی ندارد. این منبع دارای مخزنی است که بخشی از آن به گاز بیاثر و بخش دیگر به ورودی آب اختصاص داده شده است. در این نوع مخزن، فشار مورد نیاز سیستم بوسیله بالشتکهای هوا تأمین میشود. در برخی از مخازن انبساط بسته، بالشتکها با گاز ازت پر میشوند. بدین ترتیب، فشار سیستم در اثر ایجاد تعادل بین فشار گاز و آب حاصل و تنظیم میشود. به همین خاطر، منبع انبساط بسته باید در موتورخانه یا در نزدیکی دیگ آبگرم نصب شود و ارتفاع آن بالاتر از آب ورودی دیگ باشد.
خود منبع انبساط بسته نیز، با توجه به ساختار، عملکرد، و نوع گاز به کار رفته در آن، به دو دسته تقسیم میشوند:
برای اطلاعات بیشتر در زمینه انواع منابع و مخازن اعم از منبع انبساط باز ، منبع انبساط بسته یا منبع تحت فشار می توانید به وبسایت فروشگاهی ونداد تجهیز مراجعه و از کارشناسان فروش، مشاوره خرید رایگان دریافت کنید.