تهویه و انتقال هوا تاثیر زیادی روی بهداشت محیط و سلامت انسان دارد. برای تهویه هوا از دستگاهی به نام اگزاست فن یا هواکش‌ استفاده می‌کنند. تهویه هوا از گذشته تا به امروز همواره جزو موضوعات مورد توجه بوده است. هوای پاک اهمیت زیادی برای منازل، اماکن عمومی، شرکت‌ها، کارخانه‌ها و محیط‌های صنعتی دارد. تمام سوله‌ها و کارخانه‌ها باید مجهز به هواکش صنعتی باشند تا برای حفظ سلامت افراد، آلاینده‌های حاصل از فرایندهای تولیدی و شیمیایی را از محیط دفع کنند. کار دستگاه‌های هواکش‌ این است که هوای داخل محیط را مکش و جذب کرده و سپس آن را به محیط بیرون انتقال می‌دهند.

انواع فن

فن‌ها بسته به عملکردشان به دو نوع هواکش خانگی و صنعتی تقسیم می‌شوند. هواکش‌های خانگی در مقیاس‌های کوچک و متوسط هستند و بیشتر کاربرد مسکونی، اداری، و تجاری دارند. هواکش‌های صنعتی اما فن‌های بزرگ هستند که در بخش‌های صنعتی و حمل‌ونقل به کار می‌روند.

هواکش‌ها انواع مختلفی دارند که عبارت‌اند از:

• هواکش‌های خانگی
• هواکش‌های ساختمانی
• هواکش‌های صنعتی
• هواکش آکسیال؛ که معمولاً برای انتقال هوای موجود بین دو مکان به کار می‌رود.
• هواکش سانتریفیوژ بکوارد؛ که این نوع هواکش‌ها دو مدل یک طرفه و دو طرفه دارند و فشار استاتیکی در مکنده و دمنده ایجاد می‌کنند.
• هواکش سانتریفیوژ فوروارد؛ که دو مدل یک طرفه و دوطرفه دارد و فشار استاتیکی در دمنده‌ی سیستم تولید می‌کند.
• هواکش سانتریفیوژ رادیال؛ که کار این هواکش‌ها ایجاد مکش در مکنده است.
• هواکش‌های سانتریفیوژ قوی؛ که این مدل فن‌ها با فشار استاتیکی زیاد و حجم هوای کم به‌عنوان کمپرسور هوا در بخش‌های مختلف صنعت استفاده می‌شوند.

فن خانگی

کار فن‌ها انتقال هوا است. فن‌ها یا هواکش‌های خانگی نیز بیشتر مناسب انتقال و جابجایی هوا در مکان‌های اداری، مسکونی و تجاری هستند. به‌طور کلی هواکش‌های خانگی برای بهبود کیفیت هوای محیط داخلی ساختمان بکار می‌روند و هوای آلوده را با استفاده از مکش از فضا خارج می‌کنند.

هواکش‌های خانگی از یک الکتروموتور، پروانه و یک قاب خارجی تشکیل‌شده‌اند. در این فن‌ها، جریان هوا به‌صورت موازی محور اصلی فن وارد دستگاه می‌شود. فن‌های خانگی بازدهی نزدیک به 70 تا 80 درصدی دارند و در مقایسه با هواکش‌های صنعتی کوچک‌تر و ساده‌ترند.

هواکش‌های خانگی خود انواع مختلفی دارند. ساده‌ترین نوع هواکش‌های خانگی، مدل فن خانگی پروانه‌ای است که بین 3 تا 6 پره فلزی یا پلاستیکی دارد و به‌صورت مستقیم یا غیرمستقیم به الکتروموتور متصل می‌شود. نوع دیگری از هواکش‌های خانگی، مدل لوله محوری است که تقریباً شبیه هواکش پروانه‌ای کار می‌کند؛ اما پروانه و الکتروموتور آن داخل یک محفظه استوانه‌ای قرار می‌گیرند. این نوع هواکش‌ها گاهی به‌عنوان تهویه صنعتی نیز استفاده می‌شوند. سومین مدل هواکش‌های خانگی، مدل هواکش پره محوری است که پره‌های بیشتری نسبت به بقیه مدل‌ها دارد.

فن صنعتی

هواکش‌های صنعتی برای تهویه هوای محیط‌های کارگاهی و کارخانه‌ای و همینطور تونل‌های شهری و بین‌شهری، کاربرد دارند. این فن‌ها هوای آلوده به دود و گاز را با هوای تازه جایگزین می‌کنند. هواکش‌های صنعتی جزو تجهیزات بسیار مهم و ضروری تهویه هوا محسوب می‌شوند که حجم بالایی از هوا، دود و هوای آلوده را در زمان کمی جابجا می‌کنند.

هواکش‌های صنعتی به دو نوع هواکش صنعتی محوری و هواکش صنعتی گریز از مرکز (سانتریفیوژ) تقسیم می‌شوند. هواکش‌های صنعتی محوری، 4 مدل سقفی، دیواری، کانالی و پوششی دارند. فن‌های آکسیال، آکسیال سقفی و جت فن هم جزو هواکش‌های صنعتی محوری هستند. هواکش‌های خم به عقب و خم به جلو، یک طرفه و دو طرفه، هواکش سانتریفیوژ، باکس فیلتر، و غبارگیرهای صنعتی جزو هواکش‌های صنعتی گریز از محور محسوب می‌شوند.

هواکش‌های صنعتی هم مثل هواکش‌های خانگی مجهز به یک الکتروموتور، پروانه، و قاب هستند. موتور هواکش‌های صنعتی قدرت بیشتری دارند. چرا که باید حجم هوای بیشتری را جابجا کنند. در بین فن‌های صنعتی، فن‌های سانتریفیوژ از قدرت بالایی برخوردارند و بیشتر برای شرایط سخت مناسب هستند. هواکش‌های صنعتی سانتریفیوژ جزو رایج‌ترین هواکش‌های صنعتی به شمار می‌آیند.

فن‌های صنعتی برای احتراق، تهویه، هوادهی، جابجایی ذرات، تخلیه، خنک‌سازی، تصفیه هوا، خشک کردن، و کنترل آلودگی، در صنایع مختلفی نظیر صنعت تولید فلزات، سیمان، معدن، پتروشیمی، صنایع غذایی و همینطور برای خنک سازی محیط استفاده می‌شوند. رایج‌ترین کاربرد فن‌ها عبارت‌اند از:

• کنترل شرایط هوایی
• خنک سازی محیط، ماشین آلات و خودروها
• تهویه هوای داخل
• خروج آلاینده‌ها، دود، و گرد و غبار

هواکش‌های صنعتی باعث تهویه فضا و آرامش و آسایش محیطی مصرف‌کننده می‌شوند. از مزایای استفاده از هواکش‌های صنعتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• هواکش‌های صنعتی اکسیژن موردنیاز محیط را تأمین می‌کنند.
• دمای محیط را کنترل می‌کنند.
• بوی نامطبوع محیط را از بین برده یا به حداقل می‌رسانند.

همچنین این هواکش‌ها، گازهای مضری مثل آمونیاک و دی‌اکسید کربن و همین‌طور بخار آب را از محیط خارج می‌کنند.